22 Moordcommando’s Raad van beleid VOC

In de achttiende en de negentiende eeuw werd de San-gemeenschap in het zuiden van Zuid-Afrika bijna volledig uitgeroeid. Dit was het gevolg van de koloniale overheersing met massamoorden, gedwongen arbeid, het afpakken van land en onderdrukken van hun cultuur.

Regeringsdocumenten van de Zuid-Afrikaanse stad Graaff-Reinet tonen aan dat in het laatste decennium van de Nederlandse overheersing commando's (vrijwillige militairen van de trekboeren) minstens 2.504 San hebben gedood en 669 gevangen hebben genomen. Een reeks statistieken die historicus P.J. van der Merwe terecht omschrijft als “absoluut zeer onvolledig”.

Vooral na 1770 opereerden de lokale milities van trekboeren die San als doelwit hadden als mobiele moordcommando’s met de intentie tot uitroeiing. Ondertussen predikten de autoriteiten in Kaapstad gewoonlijk terughoudendheid. De instructies die de gouverneur gaf aan commando’s was om alleen vijandige San te onderwerpen en mensen gevangen te nemen zoals zij dat geschikt achtten, maar de weerlozen te sparen. Dit veranderde in 1777. Tot op dat moment had de VOC-regering enige hoop dat de dreiging van de San kon worden ingeperkt, hetzij door middel van machtsvertoon, zoals met het Generaal Commando, hetzij door een vredesinitiatief zoals onderhandelen met San-leiders. Tegen 1777 lijkt de koloniale regering de hoop op een dergelijke uitkomst te hebben verloren als gevolg van escalerende San-aanvallen. De Raad van Beleid keurde op 5 juni 1777 voor het eerst expliciet de uitroeiing van San goed, waar en wanneer ze ook werden aangetroffen. Als er ooit een 'genocidaal moment' was in de Kaap-Nederlandse kolonistenrelaties met de San, dan was dit het.

Bronnen:

• M. Adhikari, ‘A total extinction confidently hoped for: the destruction of Cape San society under Dutch colonial rule, 1700-1795’, Journal of Genocide Research 12 (maart-juni 2010) 19-44.