2 Vrijheidsstrijder Boni (overleden)

Boni was een van de belangrijkste leiders van het verzet tegen de slavernij in Suriname in de achttiende eeuw. Hij werd geboren als tot slaaf gemaakte diep in de zwamp (moeras) bij de Lawa rivier. Volgens de overleveringen was hij het kind van een Witte Nederlandse man en een Zwarte tot slaaf gemaakte vrouw. Toen zijn moeder zwanger was, werd zij verstoten, waarna zij vluchtte naar de Cottica-Marrons, een groep ontsnapte tot slaaf gemaakten die in de binnenlanden een samenleving hadden gesticht. Boni volgde in 1765 Asikan Sylvester, de stichter van een groep ontsnapte tot slaaf gemaakten, op als guerrillaleider van de Cottica-Marrons.

Vanuit het oerwoud leidde Boni jarenlang een guerrillaoorlog tegen het Nederlandse koloniale gezag en plantagehouders. Hij was de strateeg achter vele succesvolle aanvallen op plantages, zoals in 1772 op plantage Poelwijk waar zeventig tot slaaf gemaakten werden bevrijd. Zijn schuilplaats was Fort Boekoe, een versterkte nederzetting die zo goed was verdedigd dat het lange tijd onneembaar leek voor het koloniale leger. Boekoe betekent: vergaan tot stof, om zo aan de koloniale overheid te laten zien dat zij liever tot stof vergaan dan weer tot slaaf werden gemaakt. Tot slaaf gemaakten vluchtten naar Fort Boekoe en werden daar getraind tot vijanden van de koloniale bezetters.

De Boni-marrons vormden steeds meer een bedreiging voor de kolonisten. Om hen te bestrijden zette de koloniale regering zware militaire expedities in, uitgevoerd door zogenoemde “Zwarte jagers”, vrije Afro-Surinamers die aan Nederlandse zijde vochten. Uiteindelijk werd Fort Boekoe veroverd door de kolonisten waarop de Boni-marrons gedwongen werden verder het moeras in te trekken. Het is de kolonisten nooit gelukt de Boni-marrons volledig te onderdrukken.

In 1793 werd Boni verraden en gedood, maar zijn verhaal leeft voort als een symbool van vrijheid, verzet en veerkracht in de koloniale geschiedenis van Suriname en Nederland.

Zijn daden worden beschreven in het dagboek van de Schots-Nederlandse officier John Gabriel Stedman. De overvallen van de Boni-marrons vormen het decor voor het boek en de verfilming van Hoe duur was de suiker van Cynthia McLeod. In 2024 werd zijn levensverhaal op indrukwekkende wijze tot leven gebracht in de musical BONI. De musical laat zien hoe actueel en inspirerend zijn strijd nog altijd is.

Bronnen:

• Chris de Beet, De eerste Boni-oorlog 1765-1778 (Utrecht 1984).
• Silvia de Groot, ‘’The Boni Marroon War 1765-1793, Surinam and French Guyana’, in: Boletin de Estudios Latinoamericanos y del Caribe (1975).
• Boni (guerrillaleider) / Wikipedia Commons: https://en.wikipedia.org/wiki/Boni_(guerrilla_leader)
• https://isgeschiedenis.nl/nieuws/boni-ca-1730-1793-leider-van-de-slavenrevoltes-in-suriname
• https://suriname.nu/surinamezoeken/knowledge-base/boni-ca-1730-1793-leider-van-de-slavenrevoltes-in-suriname-de-surinaamse/
• https://www.nationaalarchief.nl/beleven/onderwijs/bronnenbox/marrons-de-boni-oorlogen-1768
• https://www.dbnl.org/tekst/_maa003198501_01/_maa003198501_01_0008.php
• https://www.dbnl.org/tekst/groo051boni01_01/groo051boni01_01_0001.php
• https://www.amare.nl/nl/pQLZbfB/amarestories/het-verhaal-achter-boni-de-musical
• https://coronie.eu/wordpress/2017/12/baron-boni-en-joli-coueur-versus-friderici/
• https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/23/alsnog-op-een-voetstuk-a4152479?t=1722431988
• https://www.ad.nl/binnenland/eerherstel-voor-slaven-die-in-verzet-kwamen-hun-daden-blijven-ons-nu-nog-inspireren~aa2a2d79/