119 Slavenschip Leusden

Op 1 januari 1738 verging voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname het slavenschip Leusden van de West-Indische Compagnie (WIC). Van de 716 in Afrika ingescheepte gevangenen overleefden er slechts zestien de ramp. De Leusden was van het Afrikaanse slavenfort Elmina onderweg naar de suikerplantages van Suriname. Op Nieuwjaarsdag 1738 zonk het schip aan de monding van de Marowijnerivier in Suriname. De bemanning had een navigatiefout gemaakt en het schip eindigde op een zandbank. Uit angst dat de gevangenen van de gelegenheid gebruik zouden maken om in opstand te komen, werden ze opgesloten in het ruim. De luiken werden dichtgetimmerd. De ramp voltrok zich tergend langzaam. Ruim 650 mensen zaten opgesloten in het langzaam vollopende ruim. "Het schip was gekapseisd maar op de zandbank blijven liggen, de bemanning zat op het schip." "Ze zijn er de hele nacht blijven zitten en moeten voortdurend het gegil hebben gehoord."

Het schip Leusden was gebouwd in Amsterdam. Op 25 oktober 1718 besloten de bevelhebbers van de West-Indische Compagnie, De Heren X, tot het bouwen van een nieuw slavenschip. De bouw van het schip werd gegund aan de laagste inschrijver: scheepstimmerman Jan Gerbrandse Slegt van de werf De Eendracht op Kattenburg in Amsterdam. De bouw van het schip duurde ongeveer acht maanden. De totale kosten bedroegen 53.094 gulden voor de bouw van het ‘kale’ schip. Voor het ‘verdubbelen en natimmeren’ werden nog extra kosten in rekening gebracht. Het verdubbelen van de scheepshuid was noodzakelijk, aangezien het hout enorm te lijden had van het langdurige verblijf in tropische wateren.

Het slavenschip Leusden was een van de laatste slavenschepen van de West-Indische Compagnie. Leo Balai van de Universiteit van Amsterdam ontdekte dat het schip speciaal als slavenschip werd gebouwd en ook alleen als zodanig dienst heeft gedaan. Hiermee toont Balai aan dat, anders dan men tot nu toe dacht, in Nederland schepen werden gebouwd die speciaal bestemd waren voor de slavenhandel. Het waren dus niet alleen normale koopvaardijschepen die werden aangepast voor het vervoer van gevangenen. Volgens Balai gaf de WIC in elk geval vanaf het tweede decennium van de achttiende eeuw specifiek opdracht voor de bouw van slavenschepen zoals de Leusden.

Bronnen:

• Leo Balai, Slavenschip Leusden. Moord aan de Marowijnerivier (Zutphen 2011).
• https://historiek.net/het-aangrijpende-verhaal-van-het-slavenschip-leusden/23106/
• https://nos.nl/artikel/305843-tragedie-met-slavenschip-leusden-vergeten-ramp
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Leusden_(schip,_1719)
• https://www.waterkant.net/suriname/2011/10/15/wic-bouwde-schepen-speciaal-voor-slavenhandel/