29 Simon van der Stel (geboorte)

Simon van der Stel werd op 14 oktober 1639 geboren als zoon van Adriaan van der Stel en Maria Lievens. Zijn moeder was de dochter van Hendrik Lievens en Monica da Costa, een tot slaaf gemaakte vrouw uit Indonesië. Monica behoorde vermoedelijk tot de vele vrouwen die door de VOC naar Batavia (Jakarta) werden gebracht om via gemengde huwelijken een loyale, gemengde bevolking te creëren.

In 1659 kreeg Simon toestemming van de Raad van Indië om naar Nederland te reizen voor zijn studie, onder de voorwaarde dat zijn kapitaal onder toezicht bleef van de lokale weeskamer, omdat hij “halfbloed” was. In 1679 werd hij benoemd tot commandant van de Kaap en stichtte hij de tweede kolonie na Kaapstad: Stellenbosch. Hij ontwikkelde zich tot een fervent botanicus en wordt gezien als de grondlegger van de Zuid-Afrikaanse wijnindustrie. In 1691 werd zijn titel gewijzigd in gouverneur, waarmee hij als man van kleur de eerste gouverneur van de Kaap werd.

Dit gegeven werd lang genegeerd onder het apartheidsregime. In 1936 werd een schilderij van Jan Weenink ontdekt waarop Simon en zijn zoon Willem Adriaan zijn afgebeeld. Zijn Indonesische trekken waren reden voor terughoudendheid bij Zuid-Afrikaanse historici. In correspondentie uit 1964 uitte Dr. D. Bax zelfs dat Van der Stels huidskleur "aan de donkere kant is". Het portret bleef tot 1972 vrijwel onbekend, mede vanwege de ongemakkelijke waarheid die het zichtbaar maakte over de koloniale wortels van Zuid-Afrika.

Bronnen:

• Jan Baptist Bedaux, ‘Portretten van Simon van der Stel, eerste gouverneur van de kaap’, Stellenbosch Papers in Linguistics, Vol. 17, (1988).
• ‘Dagh-Register uit Casteel Batavia vant passerende daer ter plaetse also over geheel Nederlandts-India, 1659’, Batavia - The Hague, (1898) 215.