20 Krotoä/Eva

Krotoä, ook bekend als Eva, is een iconische figuur in de Zuid-Afrikaanse geschiedenis. Op jonge leeftijd kwam ze in huis bij gouverneur Jan van Riebeeck aan de Kaap de Goede Hoop. Als dienstmeid van zijn vrouw Maria leerde ze Nederlands en Portugees en bekeerde zich tot het christendom, waarmee ze de naam Eva kreeg.

Krotoä speelde een belangrijke rol als tolk en bemiddelaar tussen de Nederlanders en de Khoena. Haar kennis van beide culturen maakte haar onmisbaar bij onderhandelingen. Vanaf 1655 nam ze een centrale positie in binnen de koloniale samenleving, maar haar loyaliteit wisselde afhankelijk van de omstandigheden. Ze navigeerde behendig tussen beide werelden.

In 1664 trouwde ze met de Deense chirurg Pieter van Meerhoff, met wie ze drie kinderen kreeg. Na zijn dood in 1666 op Mauritius verloor Krotoä geleidelijk haar status. Ze raakte vervreemd van haar kinderen en werd meerdere keren naar Robbeneiland verbannen wegens dronkenschap en ‘onzedelijk gedrag’.

Ze overleed op 29 juli 1674. Haar leven wordt hoofdzakelijk beschreven in Nederlandse bronnen, waardoor een volledig beeld ontbreekt. Sommigen zien haar als verraadster vanwege haar samenwerking met de kolonisten, anderen beschouwen haar als een krachtige vrouw die onder moeilijke omstandigheden invloed wist uit te oefenen op haar eigen lot.

Bronnen:

• Carli Coetzee, ‘Krotoä remembered: a mother of unity, a mother of sorrows?’, in: Negotiating the past: The making of memory in South Africa (Kaapstad 1998).
• Julia C. Wells, ‘Eva's Men: Gender and Power in the Establishment of the Cape of Good Hope, 1652-74’, The Journal of African History , Vol. 39, No. 3, pp. 417-437 (Cambridge 1998).