7 Invoer cultuurstelsel Nederlands-Indië

De Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) werd op 31 december 1800 officieel ontbonden. Hiermee veranderde het Nederlandse kolonialisme van een op handelsmonopolies gerichte strategie met relatief kleine kolonies in kustregio’s, naar imperiaal kolonialisme. Er werden naar meer methodes gezocht om de koloniën uit te buiten en winstgevend te maken. In Indonesië wilde de Nederlanders in eerste instantie meer geld verdienen door te handelen, maar volgens bronnen uit die tijd had de lokale bevolking “zoo weinig behoeften”. De kolonie bleek geen goede afzetmarkt, want de Indonesische bevolking bleek geen behoefte te hebben aan producten die de Nederlanders aanboden.

Om de kolonie toch winstgevend te maken, werd onder leiding van gouverneur-generaal Johannes van den Bosch besloten tot gedwongen arbeid. Dit zogenaamde ‘cultuurstelsel’ hield in dat vele boeren op Java, Sumatra en Minahasa gedwongen werden om op een deel van hun land handelsgewassen zoals suikerriet, indigo en koffie te verbouwen die zij aan de Nederlandse staat moesten overhandigen. Het gevolg was dat boeren minder van hun land, tijd en arbeid konden besteden aan het verbouwen van voedingsmiddelen zoals rijst, waardoor het cultuurstelsel zorgde voor hongersnood. Daarnaast vernietigde de invoering van het systeem de lokale economie en maakte het vele Indonesiërs afhankelijk van de mondiale kapitalistische economie. Dit besluit werd gezien als controversieel, ook onder koloniale officieren.

Bronnen:

• Anke Bosma en Tjalling Valdés Olmos, ‘The Coloniality of Benevolence’, Collateral. http://collateral-journal.com/index.php?cluster=23
• Ulbe Bosma, ‘Multatuli, the liberal Colonialists and their Attacks on Patrimonial Embedding of Commodity Production in Java’, in: Willem van Schendel (red.), Embedding Agricultural Commodities: Using historical evidence, 1840s-1940s (Londen en New York 2017) 30-54.
• Albert Schrauwers, ‘The ‘Benevolent’ Colonies of Johannes Van Den Bosch: Continuities in the Administration of Poverty in the Netherlands and Indonesia’, Comparative Studies in Society and History, 43:2 (2001) 298-328.
• J.J. Westendorp Boerma, Johannes van den Bosch als sociaal hervormer: de Maatschappij van Weldadigheid (Groningen 1927).