13 Het ‘verraad’ van Teuku Umar

Teuku Umar (1840-1899) was een Acehse verzetsleider tijdens de Aceh-oorlog (ook wel Atjeh-oorlog, circa 1873-1912/1942). Hij was getrouwd met mede-verzetsstrijder Cut Nyak Dhien (1848-1908) die, net als hij, van adel was (‘Teuku’ en ‘Cut Nyak’ zijn titels).

Een opvallende actie was zijn tijdelijke overstap naar het Nederlandse leger. Hij wisselde in 1893 van kant en kreeg in de loop der tijd de leiding over 370 soldaten en zeventien luitenants. In die tijd geloofden veel Acehers, inclusief Cut Nyak Dhien, dat hij hun zaak had verraden.

Het bleek echter een strategische zet te zijn geweest. Op 30 maart 1896 nam Teuku Umar de Nederlandse manschappen onder zijn leiding – soldaten die vooral afkomstig waren van Java en de Molukken – en vele wapens mee, om deze vervolgens in te zetten in de strijd tegen het Nederlandse leger. Zijn meegenomen buit van het Nederlandse leger behelsde onder meer 800 wapens, 25.000 kogels, 500 kilo munitie en 18.000 dollar.

Achteraf bleek het wisselen van kant dus vooral een manier te zijn geweest om de verzetsstrijd te versterken. Deze actie stond onder Nederlanders bekend als ‘Het verraad van Teuku Umar’. In Indonesië is Teuku Umar inmiddels een grote verzetsheld en een officiële nationale held.

Bronnen:

• Jajang A. Rohmana, ‘Colonial informants and the Acehnese-Dutch war’, Indonesia and the Malay World, 49.143 (2021) 63-81.
• https://collectie.wereldculturen.nl/#/query/7504f582-8498-43da-964b-5e10b783f543