11 Gajo-, Alas en Batakexpeditie

Op 8 februari 1904 begon een van de bloedigste veldtochten van de Aceh-oorlog (1873-1914). Onder leiding van militair Frits van Daalen bestormden 250 marechaussees de Gajo-,Alas- en Bakatlanden in Aceh, in het noorden van Sumatra. De bataljons bestonden voornamelijk uit Javaanse en Molukse troepen onder Europees of Indo-Europees leiderschap. Ze trokken van dorp tot dorp. Deze dorpen waren vaak versterkt en de dorpelingen boden dapper weerstand. Ondanks het verzet werden er tijdens deze veldtocht, die duurde tot 23 juli 1904, 3.000 mensen vermoord, meer dan een kwart van de toenmalige bevolking van het gebied.

Het was niet alleen een militaire expeditie, maar ook een wetenschappelijke: een botanist en een mijnbouwkundige waren mee op de tocht. Uiteraard stond hun aanwezigheid in direct verband met het economische doel van de Nederlandse staat om eventuele natuurlijke hulpbronnen in het gebied te vinden en exploiteren. Daarnaast was ook etnografisch onderzoek een belangrijk aspect van de campagne, onder andere om erachter te komen wat de meest effectieve manieren waren om de lokale bevolking te overwinnen en onderwerpen. Meerdere tijdens de veldtocht gestolen objecten zijn tegenwoordig nog steeds te zien in Wereldmuseum in Leiden.

Bronnen:

• Anke Bosma, ‘That the Section ‘Weapons’ had to be Plentiful is Evident for Aceh’: The Readability of Colonial Conquest in Dutch Ethnographic Exhibitions’, in: Pepita Hesselberth e.a. (red.), Legibility in the Age of Signs and Machines (Leiden 2018).
• Petra Groen, ‘Colonial Warfare and Military Ethics in the Netherlands East Indies, 1816-1941’, Journal of Genocide Research, volume 14 issue 3-4 (September-November 2012) 277-296.
• Harm Stevens, ‘Verzamelen en ‘het Ruwe Werk der Onderwerping’: Van Daalen, Snouck Hurgronje en de Etnografische Ontginning van Noord-Sumatra’, in: Endang Sri Hardiati en Pieter ter Keurs (red.), Indonesia: De Ontdekking van het Verleden (Amsterdam 2006) 76-84.
• Harm Stevens, ‘G.C.E. van Daalen, Military Officer and Ethnological Field Agent: The Ethnological Exploration of Gayo and Alas, 1900-1905, in: Pieter Keurs (red.), Colonial Collections Revisited (Leiden 2007) 115-122.