91 Dirk van Hogendorp (geboortedatum)

Niet alleen de vele verhalen van vrijheidsstrijders, opstanden en vluchtende slaafgemaakten bewijzen dat slavernij nooit ‘gewoon’ is geweest. Er zijn ook voorbeelden van geprivilegieerde witte mensen die hun afkeur uitten over slavernij. Eén zo’n voorbeeld is Dirk van Hogendorp. Hij deed dit met name door middel van het toneelstuk Kraspoekol; of De slaaverny (Een tafereel der zeden van Neerlands Indiën). Het verhaal gaat over de wrede mevrouw Kraspoekol (wat sla-hard betekent), die uiteindelijk wordt vermoord door haar slaafgemaakte huisbediendes. Hoewel de witte personages meer nadruk en aandacht krijgen, pleitte ook meerdere slaafgemaakte personages zelf (destijds gespeeld door witte mensen in make-up) voor hun vrijheid en menselijkheid. Het publiek van het stuk werd expliciet opgeroepen om niet alleen medelijden te hebben, maar ook politiek in actie te komen voor de volledige afschaffing van de slavernij. Dirk Hogendorp vond ook dat Javaanse boeren eigenaarschap over hun eigen grond moesten krijgen. De première van Kraspoekol op 20 maart 1801 in Den Haag werd verstoord door protesten vanuit de slavernijlobby en het toneelstuk werd daarna nooit meer opgevoerd.

Dat Van Hogendorp tegen slavernij was, wil niet zeggen dat hij ook stond voor complete gelijkheid en gelijkwaardigheid. Zijn kritiek op de VOC kwam voort uit zijn ervaring als bestuurder binnen de VOC. Hij was voor grondbezit voor Javaanse boeren met als reden dat hij dacht dat Nederland daar uiteindelijk meer geld mee zou kunnen verdienen. Hij bleef een product van zijn privileges zoals ook blijkt uit zijn latere leven. Door zijn steun voor Napoleon kon hij na de slag bij Waterloo niet terugkeren naar Nederland. In 1816 vertrok hij naar Brazilië, waar hij een plantage huurde. In eerste instantie hield hij vast aan zijn principes: op deze plantage werkten voormalige slaafgemaakten als dagloners. Hij was echter diep gefrustreerd over het feit dat zij, als vrije mensen, steeds verhuisden of wegliepen. Uiteindelijk zou Van Hogendorp zelf ook twee mensen kopen en die voor hem laten werken als huisbedienden.

Bronnen:

• https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/kraspoekol-of-de-slaaverny#:~:text=Van%20Hogendorp%20(1761%2D1822),en%20tot%20slaafgemaakten%20te%20helpen
• https://historiek.net/dirk-van-hogendorp-1761-1822-was-zijn-tijd-ver-vooruit/146609/
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Dirk_van_Hogendorp_(1761-1822)
• https://www.canonvannederland.nl/nl/page/293287/kraspoekol-of-de-slavernij